İran’da sanayi ve madencilik sektörlerine ilişkin son veriler, enerji verimliliği konusunda ciddi yapısal sorunlara işaret ediyor. İran İslami Danışma Meclisi Araştırma Merkezi’nin yayımladığı üç ayrı rapor, özellikle çelik sanayisinde yüksek enerji tüketimi, doğalgaz değer zincirindeki maliyet verimsizliği ve sanayi üretiminde düşen endeksler üzerinden kapsamlı bir durum değerlendirmesi sunuyor.
Doğrudan indirgeme yöntemi ve yüksek fırınların sınırlı kullanımı
Çelik sanayiine odaklanan çalışmaya göre, İran’da çelik üretiminin yaklaşık %90’ının doğalgaz bazlı doğrudan indirgeme (DRI) yöntemiyle yapılması dünyada yaygın olan yüksek fırın yöntemine kıyasla dört kat daha fazla enerji tüketilmesine neden oluyor. Ülkedeki doğalgaz bolluğu nedeniyle uzun yıllardır sürdürülen bu model, artan gaz talebi ve ulusal gaz açığı karşısında sürdürülebilirliğini kaybetmiş durumda.
Ülkede, yüksek fırın yöntemiyle çelik üretimi yapan aktif tesisler oldukça sınırlı olup, yalnızca Esfahan Steel ve Zarand Iranian Steel Company bu yöntemi kullanıyor. Bu durum, üretimdeki enerji yoğunluğunun ana nedenlerinden biri olarak öne çıkıyor.
2023 yılı verilerine göre çelik tesislerinin doğalgaz tüketimi 10 milyar metreküpe ulaşırken, ülkenin toplam gaz açığı 45 milyar metreküpe kadar çıkmış durumda. 2031 yılına kadar ise sünger demir üretim kapasitesinin artmasıyla birlikte bu tüketimin 23 milyar metreküpe çıkması bekleniyor.
Doğalgaz politikalarının sanayi üretimine etkisi ve verimlilik sorunları
Diğer yandan, artan gaz talebine karşı oluşan gaz açığının yanı sıra İran’daki doğalgaz değer zincirinin finansal yapısı da ciddi eleştirilere neden oluyor. Araştırma Merkezi’nin doğalgazla ilgili raporu, gazın üretimden nihai tüketime kadar olan sürecinde şeffaflık eksikliği, sübvansiyonların verimsiz dağılımı ve yatırım teşviklerinin yetersiz olduğunu ortaya koyuyor. Gaz zincirinde sübvansiyonların zincirin başında verilmesinin hem üretici motivasyonunu düşürdüğü hem de tüketim tarafında enerji israfına neden olduğu belirtiliyor.
Mayıs 2025 verilerine dayanan ekonomi raporu ise, sanayi sektöründeki üretim ve satış endekslerinde ciddi dalgalanmalar olduğunu gösteriyor. Sanayi üretim endeksinde geçen yılın aynı ayına göre %9 düşerken, satışlarda ise %8 azalma yaşandığı belirtiliyor. Bu düşüşlerin başlıca nedeninin gerçekleşen israfların sonucu olarak enerji temininde yaşanan kısıtlamalar olduğu gösteriliyor. Özellikle çelik üretimini de kapsayan "temel metaller" alt sektörü endeksteki düşüşte en yüksek paya sahip alanlardan biri olarak dikkat çekiyor.
Mevcut durumun değerlendirilmesi ve geleceğe yönelik öneriler
Raporlar, çelik sanayiinin mevcut üretim yapısının hem enerji verimliliği hem de kaynak yönetimi açısından sürdürülebilir olmadığını vurguluyor. Alternatif çözümler arasında kömür bazlı indirgeme gazı üretimi, gaz depolama sistemleri, küçük doğalgaz sahalarının geliştirilmesi ve gerektiğinde gaz ithalatı gibi seçenekler öne çıkıyor.
İranlı yetkililere göre bu yapısal sorunların aşılması için üretim teknolojilerinin küresel standartlara yaklaştırılması ve enerji sübvansiyonlarının daha hedefli, verimlilik odaklı bir sistemle yeniden yapılandırılması önem taşıyor. Mevcut modelin devam etmesi durumunda ise hem iç enerji dengesi hem de sanayi rekabetçiliği açısından ciddi zorluklar yaşanabileceği belirtiliyor.
Comments
No comment yet.